Βιολογικές πατάτες

Το επιστημονικό όνομα της πατάτας είναι Solanum tuberosum. Στην Ελλάδα είναι γνωστή και ως γεώμηλο. Είναι αγγειόσπερμο δικοτυλήδονο και ανήκει στην οικογένεια των Σολανιδών (Solanaceae).

Το φυτό προέρχεται από την περιοχή των Άνδεων και πρωτοταξίδεψε προς τον υπόλοιπο κόσμο κατά πάσα πιθανότητα το 1586 μαζί με τον Σερ Φράνσις Ντρέικ, μαζί με άλλες προμήθειες για το ταξίδι του προς την Αγγλία. Στην Ελλάδα πρωτοκαλλιεργήθηκε περί τα τέλη του 18ου αιώνα. Διαδόθηκε όμως λόγω του Ιωάννη Καποδίστρια στις αρχές του 19ου αιώνα και γρήγορα αντικατέστησε τους προκατόχους της όπως το κυδώνι και το δαμάσκηνο.

Το φυτό της πατάτας, ανάλογα με την ποικιλία του, μπορεί να φτάσει και τα 60 εκατοστά σε ύψος. Το βρώσιμο μέρος του φυτού είναι οι κόνδυλοι οι οποίοι δεν πρέπει να καταναλώνονται όταν το φυτό έχει ανθίσει. Τα λουλούδια του, ανάλογα με την ποικιλία, έχουν χρώμα λευκό, ροζ, μπλε, μωβ ή κόκκινο, με χαρακτηριστικούς κίτρινους στήμονες. Οι κόνδυλοι μπορεί να έχουν γκρι, μπεζ, ροζ, κόκκινο, μωβ ή μπλε χρώμα.

Συντήρηση βιολογικής πατάτας

Οι πατάτες φυλάσσονται σε δροσερό, ξηρό και καλά αεριζόμενο μέρος. Κατά τη συγκομιδή τους μπορούν να αποθηκευτούν σε σκιά κάτω από αφράτο χώμα για αρκετό χρόνο. Κατά την αποθήκευση, καλό θα ήταν να μη στοιβάζονται η μία πάνω από την άλλη αλλά να βρίσκονται σε δίχτυ στον αέρα ή πάνω σε ξηρή και απορροφητική επιφάνεια (χαρτόνι, ξύλο, …). Στο σπίτι, μην διατηρείτε τις πατάτες σε πλαστικές σακούλες γιατί θα μουχλιάσουν. Όταν τις βλέπει φως, οι πατάτες φυτρώνουν.

Βιολογική καλλιέργεια πατάτας

Η πατάτα είναι το πρώτο σε παραγωγή και κατανάλωση λαχανικό στον πλανήτη και καλλιεργείται όλο τον χρόνο στα περισσότερα μέρη του κόσμου. Ανάλογα με την ποικιλία της, η πατάτα μπορεί να καλλιεργηθεί στα περισσότερα εδάφη. Έτσι, ευδοκιμεί σε ορεινές αλλά και παραθαλάσσιες περιοχές με εύκρατο κλίμα, σε αμμώδη εδάφη και σε ουδέτερα ή ελαφρώς όξινα χώματα. Απαιτεί μαλακό και καλά σκαμμένο σε βάθος χώμα, πλούσιο σε οργανικές ουσίες.

Η πατάτα φυτεύεται κυρίως με σπόρο ο οποίος πρέπει να ανανεώνεται για να μην εκφυλιστεί (να μην αλλάξει τις ιδιότητές του). Φυτεύεται όμως και με τον κόνδυλο, ολόκληρο αν είναι μικρός ή κομμένο στα 2 ή 3 μέρη αν είναι μεγάλος. Σε κάθε περίπτωση, καλό θα ήταν να έχει 2 ή περισσότερα μάτια (βλαστούς). Για να προβλαστήσουν οι πατάτες πρέπει να τοποθετηθούν σε φωτεινό μέρος, όχι όμως σε άμεση έκθεση στο ηλιακό φως. Συνήθως τοποθετούνται σε ξύλινα κιβώτια για να μην κρατούν υγρασία και να αερίζονται επαρκώς. Πριν τοποθετήσουμε τους τεμαχισμένους κονδύλους στο έδαφος, θα πρέπει να τους αφήσουμε για μερικές μέρες να στεγνώσουν, αλλιώς θα σαπίσουν όταν βρεθούν μέσα στο χώμα.

Για τη σπορά, σκάψετε αυλάκια βάθους περίπου 12 εκατοστών με απόσταση 50-75 εκατοστά το ένα από το άλλο. Τοποθετήστε τους σπόρους (ή τους κόνδυλους) σε μεταξύ τους απόσταση 20 εκατοστών. Ρίξτε χώμα, κοπριά ή άχυρο από πάνω. Θα διατηρήσει υψηλότερη θερμοκρασία ακόμα και τη νύχτα και θα ευνοήσει την ανάπτυξη του φυτού. Οι κόνδυλοι πρέπει να τοποθετούνται με τα μάτια προς τα πάνω για ευκολότερη και ταχύτερη ανάπτυξη.

Η βιολογική πατάτα φυτεύεται όταν η θερμοκρασία του εδάφους ξεπεράσει τους 4 βαθμούς Κελσίου. Συνεπώς, η εποχή φυτέματος εξαρτάται από τις κλιματολογικές συνθήκες της κάθε περιοχής αλλά διαφέρει και από χρονιά σε χρονιά. Έτσι, στις νοτιότερες περιοχές της Ελλάδας (νότια Κρήτη) η καλλιέργεια ξεκινάει από τα τέλη του Δεκέμβρη, στη Νάξο στα μέσα Φλεβάρη μέχρι τα μέσα του Μάρτη ενώ στο Νευροκόπι η σπορά μπορεί να γίνει μέχρι και τον Μάιο. Η συγκομιδή γίνεται 90-110 μέρες μετά ανάλογα με την ποικιλία, το έδαφος και τις καιρικές συνθήκες.

Χρειάζεται ήλιο, μπορεί όμως να αναπτυχθεί και σε μερική σκιά. Οι σπόροι είναι μακρόστενοι, χρώματος γκρι-μπεζ με αυλακώσεις κατά μήκος.

Παραγωγή βιολογικής πατάτας

Η Κίνα είναι η χώρα με τη μεγαλύτερη παραγωγή σε πατάτα συμβατικής και ακολουθούν η Ινδία, η Ρωσία, η Ουκρανία, οι ΗΠΑ και η Γερμανία. Γεγονός είναι ότι περίπου το 35% της παγκόσμιας παραγωγής προέρχεται από την Κίνα και την Ινδία. Βιολογικές καλλιέργειες πατάτας υπάρχουν διάσπαρτες σε όλο τον κόσμο. Η εγχώρια παραγωγή είναι σχετικά μικρή και, για την ώρα, δεν καλύπτει τις ανάγκες των καταναλωτών σε βιολογικές πατάτες.

Η συμβολή της βιολογικής πατάτας στη διατροφή

Η πατάτα είναι ωφέλιμο λαχανικό, ακόμα και όταν καταναλώνεται ψημένο αλλά πάντα με τη φλούδα. Όταν βράζουμε τις πατάτες σε πολύ νερό και μετά το πετάμε, έχουμε πετάξει μαζί του και πολλές από τις υδροδιαλυτές βιταμίνες που είχαν οι πατάτες. Αν, λοιπόν, αποφασίσουμε να τις βράσουμε, ας χρησιμοποιήσουμε ελάχιστο νερό το οποίο θα καταναλώσουμε (σαν σάλτσα).

Δυστυχώς όμως, η μεγαλύτερη κατανάλωση της πατάτας γίνεται στις πλέον ανθυγιεινές μορφές. Έτσι, κορυφαίες σε κατανάλωση έρχονται οι τηγανητές πατάτες και τα πατατάκια (τσιπς) και ακολουθούν διάσημες συνταγές με βουτυρωμένες πατάτες και πατάτες με διάφορα λιωμένα τυριά, μπέικον και ποιος ξέρει τι άλλο. Φυσικά, η πατάτα από μόνη της, ψημένη ή βρασμένη, είναι πολύτιμη πηγή αντιοξειδωτικών και βιταμινών που βοηθούν στην προστασία του καρδιαγγειακού συστήματος, των αιμοφόρων αγγείων και του αναπνευστικού. Τελικά, όμως, οι διατροφικές μας συνήθειες την έχουν μετατρέψει σε ένα από τα πιο βλαβερά για την υγεία τρόφιμα του πλανήτη, γεγονός που μπορεί να αντιστραφεί με μια πιο συνετή διατροφή.

Η χρήση της πατάτας στην καθημερινή μας διατροφή είναι τα τελευταία χρόνια κάτω από το μικροσκόπιο πολλών διατροφολόγων. Επικρατεί, δε, τις τελευταίες δεκαετίες η άποψη ότι πρέπει να καταναλώνεται με μέτρο από ανθρώπους που επιθυμούν να χάσουν βάρος. Παρ’ όλα αυτά, τελευταίες μελέτες έρχονται να αλλάξουν αυτό το «δεδομένο». Μελετάται ακόμα η συμβολή της πατάτας στη μείωση της αρτηριακής πίεσης.

Ιδανικά, οι βιολογικές πατάτες πρέπει να καταναλώνονται με τη φλούδα τους αφού πλυθεί με προσοχή ώστε να έχουν φύγει όλα τα υπολείμματα χώματος. Αν υπάρχουν μάτια, αυτά πρέπει να αφαιρούνται πλήρως. Πιθανόν σχισμές πρέπει να καθαρίζονται σχολαστικά. Ο φλοιός της πατάτας περιέχει αντιοξειδωτικές ουσίες χρήσιμες για τον ανθρώπινο οργανισμό. Προσοχή όμως, αν οι πατάτες που αγοράσατε δεν είναι βιολογικές, τότε ο φλοιός τους έχει απορροφήσει πολλά χημικά προερχόμενα από μη βιολογικά λιπάσματα, εντομοκτόνα και ζιζανιοκτόνα.

Μαγείρεμα βιολογικής πατάτας

Αφού καθαριστούν καλά οι πατάτες, όπως αναφέρεται παραπάνω, ένας γρήγορος τρόπος να τις ψήσετε είναι στα μικροκύματα. Τοποθετήστε 1-3 μεσαίες πατάτες και ψήστε τις με τη φλούδα για 12-20 λεπτά (ανάλογα με τον αριθμό). Θα έχετε γρήγορα ένα έτοιμο και γευστικότατο γεύμα. Η πατάτα διατηρεί έτσι όλα τα θρεπτικά της συστατικά. Καταναλώστε τη με τη φλούδα.

Αν θέλετε να τις βράσετε σε κατσαρόλα, κόψτε τις σε μικρά κομμάτια, ρίξτε ελάχιστο νερό (η πατάτα, όπως και όλα τα υπόλοιπα λαχανικά, έχει από μόνη της αρκετό νερό), προσθέστε λίγο ελαιόλαδο και αλάτι (αν επιθυμείτε) και σε 20-30 περίπου λεπτά απολαύστε τις προσθέτοντας φρέσκια ή ξερή ρίγανη.

Συμβουλές

1. Όταν οι πατάτες είναι τεμαχισμένες σε μικρά κομμάτια, τότε θα βράσουν πολύ γρηγορότερα.
2. Μπορείτε να ψήσετε τις βιολογικές πατάτες με τη φλούδα τους και στο φούρνο. Κάνετε λίγες τρύπες στον φλοιό της πατάτας με ένα πιρούνι για να ψηθούν γρηγορότερα.
3. Μπορείτε, επίσης, να τις τυλίξετε μία μία με αλουμινόχαρτο και να τις ψήσετε στο τζάκι.

Διαθεσιμότητα βιολογικής πατάτας

Βρίσκουμε πατάτες στην Ελληνική αγορά όλο το χρόνο. Μπορούμε να τις προμηθευτούμε από τα σούπερ μάρκετ, τα μανάβικά αλλά και τις λαϊκές αγορές. Μεγάλο μέρος της πατάτας της αγοράς είναι εισαγόμενη, αφού η Ελληνική πατάτα δεν επαρκεί να καλύψει τις ανάγκες της χώρας. Εισάγουμε, λοιπόν, περί τους 140.000 τόνους πατάτας ετησίως, κυρίως από Αίγυπτο, Κύπρο, Γαλλία, Γερμανία και Βέλγιο.

Στην αγορά έχει παρατηρηθεί το φαινόμενο της «ελληνοποίησης» της εισαγόμενης πατάτας. Γίνονται προσπάθειες ελέγχου αυτού του φαινομένου με αμφίβολα αποτελέσματα. Προκαλεί, δε, τεράστιες οικονομικές επιπτώσεις στους εγχώριους παραγωγούς.

Όσο για τις μεταλλαγμένες ποικιλίες πατάτας, ήδη από το 2010 έχει εγκριθεί η καλλιέργεια και η χρήση συγκεκριμένης μεταλλαγμένης ποικιλίας, ανθεκτικής σε αντιβιοτικά.

Επιπροσθέτως, σε ποιοτικούς ελέγχους που έχει διενεργήσει η Greenpeace σε εισαγόμενες πατάτες στη χώρα μας, βρέθηκαν πολλές διαφορετικές επικίνδυνες χημικές ουσίες, κάποιες από τις οποίες έχουν απαγορευθεί στην Ε.Ε.. Οι ουσίες αυτές, στο σύνολό τους, προκαλούν, μεταξύ άλλων, καρκινογενέσεις και σοβαρές βλάβες στα έμβρυα κατά την κύηση.

Η επιφόρτιση του εδάφους με χημικά λιπάσματα (αζώτου, φωσφόρου, καλίου και μαγνησίου), με εντομοκτόνα και ζιζανιοκτόνα έχουν κάνει το έδαφος στείρο και έχουν ήδη μολύνει σημαντικά τον υδροφόρο ορίζοντα και την ατμόσφαιρα. Οι βλάβες είναι σημαντικές για τους τελικούς καταναλωτές, είναι όμως βαριές για τους ίδιους τους αγρότες και τους κατοίκους των γύρω περιοχών.

Με γνώση των παραπάνω, είναι εμφανές ότι η προάσπιση και προώθηση της βιολογικής καλλιέργειας της πατάτας είναι θέμα ύψιστης σημασίας, λόγω της τεράστιας κατανάλωσής της. Παρ’ όλα αυτά, η βιολογική πατάτα παραμένει δυσεύρετη αφού παράγεται σε ελάχιστες ποσότητες που είναι αδύνατον να καλύψουν τις ανάγκες των Ελλήνων.